Ο πονοκέφαλος των τεκµηρίων και του “πόθεν έσχες”

         Ο πονοκέφαλος των τεκµηρίων και του “πόθεν έσχες” 
• Τα “Φορολογικά” αποκαλύπτουν τις κρυµµένες “παγίδες”  και µε χρηστικές
οδηγίες και παραδείγµατα σας βοηθούν ώστε να αποφύγετε λάθη,  και
επικίνδυνες εκπλήξεις. 

• τα κρίσιµα άρθρα 16  έως 19  του ισχύοντος φορολογικού νόµου (ΚΦΕ –  Ν. 
2238/94),  µε τα οποία ο νοµοθέτης θέτει σε λειτουργία   τη φιλοσοφία των
τεκµηρίων και γενικότερα του πόθεν έσχες,  για να συλλαµβάνουν ΄΄κατά
τεκµήριο΄΄ µη δηλωθέντα και µη φορολογηθέντα έσοδα στη φορολογία
εισοδήµατος. 
Από την αρθογραφία του φοροτεχνικού ΓΙΩΡΓΟΥ ∆. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ


Στο σηµερινό άρθρο µας  θα ασχοληθούµε µε ένα πολύ σοβαρό θέµα και τούτο γιατί, 
δεν µπορεί κανείς να προσπεράσει ή να αγνοήσει τον Πίνακα 5 της φορολογικής
δήλωσης, όπου παραµονεύει “το δόκανο” του Εφόρου, για να µας φορολογήσει οµαλά
µε βάση τα δηλούµενα πραγµατικά εισοδήµατα, ή αν αυτά είναι µικρότερα στο σύνολό
τους σε σύγκριση από το εισόδηµα που προκύπτει από τα τεκµήρια,  να µας
φορολογήσει µε τα τεκµήρια, δηλαδή µε το λεγόµενο τεκµαρτό εισόδηµα. 
Είναι γεγονός ότι τα τεκµήρια και το “πόθεν έσχες” πάντα είναι ο πονοκέφαλος,  τόσο
στην  καθηµερινή ζωή µας,  όλο το χρόνο,  όσο και όταν φθάνει η ώρα της
φορολογικής δήλωσης. 
Γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και πολύ περισσότερο από φέτος. Γιατί αφενός µε
τον φορολογικό νόµο 3842/23-04-2010  και αφετέρου µε τον νόµο 3986/1-7-2011(που
έγινε γνωστός ως µεσοπρόθεσµο) ήλθαν τα πάνω κάτω και το τοπίο άλλαξε ριζικά, σε
όλες τις φορολογίες.  Κρύβουν πολλές «παγίδες»,   οι αλλαγές όχι µόνο στα τεκµήρια
που επανήλθαν άλλα δριµύτερα και άλλα ηπιότερα,  αλλά και στις φοροεκπτώσεις. 
Πρώτο θύµα είναι η πρώτη κατοικία η απόκτηση της οποίας, από 23-4-2010 µέχρι 16-
12-2010  είχε τεκµήριο,  χωρίς κανένα αφορολόγητο όριο και όταν γίνεται µε δάνειο, 
έχουν τεκµήριο οι δόσεις για το κεφάλαιο και τους τόκους. Στη συνέχεια όµως ήλθαν οι
διατάξεις του νόµου 3899/17-12-2010 (άρθρο 8,  παρ. 1)  και του νόµου 3986/1-7-
2011(άρθρο 28,  παρ. 6),  για να ανασταλούν από 17-12-2010  µέχρι 31-12-2013,  οι
διατάξεις που αφορούν όλες τις δαπάνες της περίπτωσης γ΄του άρθρου 17 του ΚΦΕ-
Ν.2238/94, για µη εφαρµογή του «πόθεν έσχες» για την απόκτηση (αγορά ή ανέγερση ή
χρονοµεριστική ή χρηµατοδοτική µίσθωση)  όλων των ακινήτων.  Αλλά τεκµήριο ή
καλλίτερα «αντικειµενική δαπάνη συντήρησης», από το πρώτο τετραγωνικό µέτρο έχει2
από 1-1-2010 και η κατοικία (κύρια ή δευτερεύουσα) που ιδιοκατοικείται ή µισθώνεται ή
έχει παραχωρηθεί δωρεάν.  
Για αυτό από τώρα,  πριν έρθει ή ώρα της φορολογικής δήλωσης για να αποφύγουµε τις
δυσάρεστες εκπλήξεις, πρέπει να κάνουµε «σωστό λογαριασµό». 
Έτσι πολύ πριν έρθει ή ώρα της φορολογικής δήλωσης όταν αποφασίσουµε να
αγοράσουµε κάποιο περιουσιακό στοιχείο που ξεπερνά σε αξία το εισόδηµά µας, 
χρειάζεται  να λάβουµε µέτρα για το πως πρέπει να το καλύψουµε. 
Παράδειγµα: 
Αν αγοράσαµε στο 2011, ένα αυτοκίνητο µε αξία 22.000 ευρώ και το εισόδηµά µας είναι
16.000 ευρώ, αν δεν έχουµε να επικαλεσθούµε άλλα ποσά “κάλυψης τεκµηρίων” στον
Πίνακα 6, τότε θα φορολογηθούµε µε βάση τα 22.000 ευρώ, και όχι τα 16.000 ευρώ. 
Γίνεται συνεπώς αντιληπτό ότι ο φορολογικός νοµοθέτης, µε τα κρίσιµα άρθρα 16 έως
19  του ισχύοντος φορολογικού νόµου (ΚΦΕ –  Ν. 2238/94),  θέτει σε λειτουργία   τη
φιλοσοφία των τεκµηρίων και γενικότερα του πόθεν έσχες, για να συλλαµβάνουν ΄΄κατά
τεκµήριο΄΄ µη δηλωθέντα και µη φορολογηθέντα έσοδα στη φορολογία εισοδήµατος. 
Τα τεκµήρια λειτουργούν αθροιστικά στην οικογενειακή δήλωση των συζύγων.  
Χρήσιµη επισήµανση: 
Η πράξη έχει αποδείξει ότι στο θέµα των τεκµηρίων υπάρχει ασάφεια και µεγάλη
σύγχυση. Γιατί πόσο καλά γνωρίζουν οι φορολογούµενοι ότι: α) τα τεκµήρια λειτουργούν
συνολικά; ∆ηλαδή αθροιστικά,  για την οικογενειακή δήλωση;  και β)  ότι απέναντί τους
επίσης αθροιστικά θα έλθει να συγκριθεί το οικογενειακό εισόδηµα, προκειµένου να τα
καλύψει ή όχι; 
Η επισήµανση αυτή γίνεται πρακτικά κατανοητή µε το ακόλουθο παράδειγµα: 
Ο σύζυγος και η σύζυγός του στη δήλωσή τους του 2011 δηλώνουν αντίστοιχα: 
Ο σύζυγος Η σύζυγος Σύνολο
Συνολικό καθαρό εισόδηµα 2011 12.940 14.400 27.340 
∆απάνη τεκµηρίων 17.100 18.880 35.980 
∆ιαφορά (εισοδηµάτων µείον ________ ________ _______ 
τεκµήρια) -4.160 -4.480 -8.640 
Ποσό που επικαλούνται στον
Πίνακα 6 για µείωση της
∆απάνης τεκµηρίων (π.χ. πώληση) 
αυτοκινήτου και ανάλωση
κεφαλαίου προηγούµενων ετών) 9.200 – 9.200 3
Πώς θα φορολογηθούν οι δύο σύζυγοι; 
Θα φορολογηθεί ο καθένας µε βάση τα πραγµατικά εισοδήµατά τους, διότι αθροιστικά
για τους δύο µαζί δεν προκύπτει διαφορά που να µη καλύπτεται από ποσά που
µειώνουν τα τεκµήρια. 
∆ηλαδή: συνολικό καθαρό εισόδηµα και των δύο συζύγων 27.340  ευρώ. Συνολική
δαπάνη τεκµηρίων και των δύο συζύγων: 35.980 ευρώ. ∆ιαφορά: - 8.640 
Η διαφορά αυτή καλύπτεται όπως βλέπουµε µόνο από τον σύζυγο, που µε το ποσό
9.200 ευρώ, καλύπτει και τη διαφορά της συζύγου του.  
Ποια είναι όµως τα συγκεκριµένα  τεκµήρια: 
Στον Πίνακα 5 της δήλωσης, δεν γίνεται τίποτα άλλο, από την εφαρµογή των πιο πάνω
διατάξεων. Έτσι ανάλογα µε την αιτία που δηµιουργούν τα τεκµήρια χωρίζονται σε δύο
κατηγορίες: 
Α. Τα τεκµήρια δαπανών διαβίωσης (τρόπου ζωής), ορίζονται στο άρθρο 16 του
ΚΦΕ-Ν. 2238/94, άρθρο 16. «Αντικειµενικές δαπάνες και υπηρεσίες», όπως ισχύει
σήµερα:
1. Για τον προσδιορισµό του αντικειµενικού εισοδήµατος µε βάση τη συνολική ετήσια
δαπάνη του φορολογουµένου, της συζύγου του και των προσώπων που συνοικούν και
τους βαρύνουν λαµβάνονται υπόψη τα ακόλουθα:  
α) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη, µε βάση τα τετραγωνικά µέτρα της ιδιοκατοικούµενης
ή µισθωµένης ή της δωρεάν παραχωρούµενης κύριας κατοικίας.  
β) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη, µε βάση τα τετραγωνικά µέτρα µιας ή περισσοτέρων
ιδιοκατοικούµενων ή µισθωµένων δευτερευουσών κατοικιών, καθώς και των
βοηθητικών χώρων αυτών. (ορίζεται στo ένα δεύτερο (1/2) της ετήσιας αντικειµενικής
δαπάνης για την παραπάνω περίπτωση της κύριας κατοικίας).  
γ) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης.  
δ) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη που καταβάλλεται για ιδιωτικά σχολεία στοιχειώδους
και µέσης εκπαίδευσης, µε εξαίρεση τα εσπερινά γυµνάσια και λύκεια, καθώς και τα
ειδικά σχολεία ατόµων µε ειδικές ανάγκες, όπως προκύπτει από τις σχετικές αποδείξεις
παροχής υπηρεσιών.  
ε) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη που καταβάλλεται για οικιακούς βοηθούς, οδηγούς
αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό, η οποία ορίζεται στο εκάστοτε
κατώτατο όριο αµοιβών όπως αυτό προσδιορίζεται από τις ισχύουσες διατάξεις για την
αντίστοιχη κατηγορία εργαζοµένων. Η διάταξη αυτή δεν εφαρµόζεται όταν ο
φορολογούµενος απασχολεί έναν µόνο οικιακό βοηθό ή όταν ο ίδιος ή πρόσωπο που
συνοικεί µε αυτόν και τον βαρύνει έχει αναπηρία εξήντα επτά τοις εκατό και πάνω (67%) 
από διανοητική καθυστέρηση ή φυσική αναπηρία ή είναι ηλικίας άνω των εξήντα πέντε
(65) ετών και απασχολεί ένα νοσοκόµο.  
στ) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη µε βάση σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης, 
κυριότητας ή κατοχής του φορολογουµένου, της συζύγου του ή των προσώπων που
τους βαρύνουν.  
ζ) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη για αεροσκάφη, ελικόπτερα και ανεµόπτερα
κυριότητας ή κατοχής του φορολογουµένου, της συζύγου του ή των προσώπων που
συνοικούν µαζί τους και τους βαρύνουν. 
η) Η ετήσια αντικειµενική δαπάνη, εξωτερικής δεξαµενής κολύµβησης που προκύπτει4
για τον κύριο ή κάτοχο αυτής, ορίζεται, ανάλογα µε την επιφάνειά της, ανά κλίµακα, σε
εκατόν εξήντα (160) ευρώ το τετραγωνικό µέτρο µέχρι τα εξήντα (60) τετραγωνικά µέτρα
και σε τριακόσια είκοσι (320) ευρώ το τετραγωνικό µέτρο για επιφάνεια άνω των εξήντα
(60) τετραγωνικών µέτρων. 
Προκειµένου για εσωτερική δεξαµενή κολύµβησης τα παραπάνω ποσά διπλασιάζονται. 
θ) Η ελάχιστη ετήσια αντικειµενική δαπάνη του φορολογουµένου ορίζεται σε τρεις
χιλιάδες (3.000) ευρώ προκειµένου για τον άγαµο και σε πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ για
τους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση. 
Πως και πότε µπορούν να αµφισβητηθούν τα παραπάνω τεκµήρια δαπανών
διαβίωσης: 
Το ετήσιο συνολικό ποσό της αντικειµενικής δαπάνης, που προσδιορίζεται σύµφωνα µε
τις διατάξεις της προηγούµενης παραγράφου, µπορεί να αµφισβητηθεί από τον
φορολογούµενο όταν αυτό είναι µεγαλύτερο από την πραγµατική δαπάνη του
φορολογουµένου και των µελών που τον βαρύνουν, εφόσον αυτό αποδεικνύεται από
τον υπόχρεο µε βάση πραγµατικά περιστατικά ή στοιχεία. Τέτοια περιστατικά
συντρέχουν ιδίως στο πρόσωπο των υπόχρεων, οι οποίοι: 
α) υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους στις Ένοπλες ∆υνάµεις, 
β) είναι φυλακισµένοι, 
γ) νοσηλεύονται σε νοσοκοµείο ή κλινική, 
δ) είναι άνεργοι και δικαιούνται βοήθηµα ανεργίας, 
ε) συγκατοικούν µε συγγενείς πρώτου βαθµού και έχουν µειωµένες δαπάνες διαβίωσης, 
λόγω αποδεδειγµένης συµβολής στις δαπάνες αυτές των συγγενών τους µε την
προϋπόθεση ότι οι τελευταίοι αυτοί έχουν εισόδηµα από εµφανείς πηγές, 
στ) είναι ορφανοί ανήλικοι οι οποίοι έχουν στην κυριότητά τους επιβατικά αυτοκίνητα
ιδιωτικής χρήσης από κληρονοµιά του πατέρα ή της µητέρας τους και
ζ) προσκοµίζουν στοιχεία από τα οποία αποδεικνύεται ότι για λόγους ανώτερης βίας
πραγµατοποίησαν δαπάνη µικρότερη από την αντικειµενική. 
Όταν συντρέχει µία ή περισσότερες από τις περιπτώσεις αυτές, ο φορολογούµενος
υποχρεούται να υποβάλει µαζί µε τη δήλωσή του και τα αναγκαία δικαιολογητικά για την
απόδειξη των ισχυρισµών του. Ο προϊστάµενος της δηµόσιας οικονοµικής υπηρεσίας
ελέγχει την αλήθεια των ισχυρισµών και την ακρίβεια των αποδεικτικών στοιχείων του
φορολογουµένου και µειώνει ανάλογα την ετήσια αντικειµενική δαπάνη, στην οποία
αναφέρονται οι ισχυρισµοί και τα αποδεικτικά στοιχεία. 
Στις πιο πάνω α΄ και ε΄ περιπτώσεις, η διαφορά µεταξύ της αντικειµενικής δαπάνης και
της πραγµατικής δαπάνης λαµβάνεται υπόψη για τον υπολογισµό της συνολικής
αντικειµενικής δαπάνης του γονέα ή του τέκνου που συµβάλλει στις δαπάνες διαβίωσης
του υπόχρεου. 
Αν πρόκειται για τους γονείς, η διαφορά αντικειµενικής δαπάνης καταλογίζεται σε
εκείνον που έχει το µεγαλύτερο εισόδηµα. 
Β. Τα τεκµήρια δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων («πόθεν έσχες» ), 
ορίζονται στο άρθρο 17 του ΚΦΕ-Ν. 2238/94, άρθρο 17. «∆απάνες απόκτησης
περιουσιακών στοιχείων» όπως ισχύει σήµερα: 
 « Ως ετήσια τεκµαρτή δαπάνη του φορολογουµένου, της συζύγου του και των
προσώπων που τους βαρύνουν λογίζονται και τα χρηµατικά ποσά που πραγµατικά
καταβάλλονται για: 5
α) Αγορά ή χρηµατοδοτική µίσθωση αυτοκινήτων, δίτροχων ή τρίτροχων
αυτοκινούµενων οχηµάτων, πλοίων αναψυχής και λοιπών σκαφών αναψυχής, 
αεροσκαφών και κινητών πραγµάτων µεγάλης αξίας. Ως κινητά πράγµατα µεγάλης
αξίας νοούνται εκείνα που η αξία τους υπερβαίνει το ποσό των δέκα χιλιάδων (10.000) 
ευρώ. Αν η αξία κάθε πράγµατος είναι µικρότερη του ποσού αυτού, τα αγορασθέντα
όµως πράγµατα αποτελούν κατά τις συναλλακτικές αντιλήψεις ενιαίο σύνολο, τότε για
τον υπολογισµό της αξίας λαµβάνεται υπόψη η αξία όλων αυτών των πραγµάτων, 
εφόσον υπερβαίνει το ποσό των πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ. Κατά την εφαρµογή των
διατάξεων αυτής της περίπτωσης δεν λαµβάνονται υπόψη τα χρηµατικά ποσά που
διατίθενται για την αγορά κινητών πραγµάτων που αποτελούν το άµεσο αντικείµενο της
ασκούµενης εµπορικής δραστηριότητας. 
β) .......... 
γ) Αγορά ή χρονοµεριστική ή χρηµατοδοτική µίσθωση ακινήτων ή ανέγερση
οικοδοµών ή κατασκευή δεξαµενής κολύµβησης.  
Προσοχή: Όπως αναφερθήκαµε παραπάνω, µε τις διατάξεις του νόµου 3899/17-12-
2010 (άρθρο 8, παρ. 1) και του νόµου 3986/1-7-2011(άρθρο 28, παρ. 6), έχουν
ανασταλεί από 17-12-2010 µέχρι 31-12-2013, οι διατάξεις που αφορούν όλες τις
δαπάνες της προαναφερθείσας περίπτωσης γ΄ του άρθρου 17 του ΚΦΕ-Ν.2238/94,
για µη εφαρµογή του «πόθεν έσχες» για την απόκτηση (αγορά ή ανέγερση ή
χρονοµεριστική ή χρηµατοδοτική µίσθωση) όλων των ακινήτων. 
Η αναστολή του πόθεν έσχες ισχύει συνεπώς για: 
α) την αγορά οποιουδήποτε ακινήτου (πρώτης κατοικίας, δευτερεύουσας
κατοικίας, εξοχικής κατοικίας, καταστήµατος, οικοπέδων, αγροτεµαχίων κ.λπ.),  
β) την ανέγερση οικοδοµών,  
γ) τη χρονοµεριστική ή χρηµατοδοτική µίσθωση όλων των ακινήτων,  
δ) την κατασκευή πισίνας.  
Προσοχή: η αναστολή ισχύει έως 31.12.2013. 
Ισχύον καθεστώς από πλευράς φορολογίας κεφαλαίου: 
   Άρθρο 34 του Κώδικα Φορολογίας Κληρονοµιών, ∆ωρεών και Γονικών
Παροχών (ν.2961/2001) 
   Σύµφωνα µε την παράγραφο 5 ισχύουν τα εξής: 
«5. ∆εν θεωρούνται δωρεές ή γονικές παροχές, για την επιβολή του φόρου, οι
δωρεές ή γονικές παροχές χρηµατικών ποσών που συνιστώνται αποκλειστικά
για την αγορά ή ανέγερση ακινήτων, η οποία εξαιρείται και δεν υπάγεται στις
ρυθµίσεις της περίπτωσης γ΄ του άρθρου 17 του Κ.Φ.Ε., µέχρι του ποσού το
οποίο εξαιρείται από αυτές». 
∆ηλαδή απαλλάσσονται από το φόρο οι δωρεές ή γονικές παροχές χρηµατικών
ποσών, που συνιστώνται αποκλειστικά για την αγορά η ανέγερση ακινήτων.  
Σηµ. η παράγραφος 5 του άρθρου 34, προστέθηκε µε την παράγραφο 4 του
άρθρου 33 του νόµου 3986/2011 και οι διατάξεις της εφαρµόζονται στις υποθέσεις6
φορολογίας δωρεών και γονικών παροχών στις οποίες η φορολογική
υποχρέωση γεννιέται από 17 ∆εκεµβρίου 2010. 
δ) Χορήγηση δανείων προς οποιονδήποτε. 
ε) Η ετήσια δαπάνη για δωρεές, γονικές παροχές ή χορηγίες χρηµατικών ποσών,
εφόσον αυτά υπερβαίνουν ετησίως τα τριακόσια (300) Ευρώ. (Εξαιρούνται οι δωρεές
προς το ∆ηµόσιο, τους δήµους και τις κοινότητες του Κράτους, τα ανώτατα εκπαιδευτικά
ιδρύµατα, τα κρατικά και δηµοτικά νοσηλευτικά ιδρύµατα και τα νοσοκοµεία, που
αποτελούν νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και επιχορηγούνται από τον Κρατικό
Προϋπολογισµό, καθώς και τα προνοιακά ιδρύµατα ταυ ευρύτερου δηµόσιου τοµέα
(κρατικά νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου), ως και τα προνοιακά ιδρύµατα ιδιωτικού
δικαίου των οποίων οι εν γένει δαπάνες λειτουργίας καλύπτονται τουλάχιστον κατά
εβδοµήντα τοις εκατό (70%) µε επιχορηγήσεις από τον Κρατικό Προϋπολογισµό. 
Οµοίως, εξαιρούνται οι δωρεές ή χορηγίες προς τα κοινωφελή ιδρύµατα, τα ηµεδαπά
νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που νόµιµα έχουν συσταθεί ή συνιστώνται και τα
οποία επιδιώκουν κοινωφελείς σκοπούς, καθώς και τα µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα
ηµεδαπά νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που νόµιµα υπάρχουν ή συνιστώνται, 
εφόσον επιδιώκουν σκοπούς πολιτιστικούς). 
στ) Απόσβεση δανείων ή πιστώσεων οποιασδήποτε µορφής. Στο ποσό της
δαπάνης αυτής περιλαµβάνεται και το ποσό των οικείων τόκων στους οποίους
περιλαµβάνονται και οι τυχόν τόκοι υπερηµερίας ». 
Πότε και σε ποιες περιπτώσεις δεν εφαρµόζονται τα τεκµήρια απόκτησης
περιουσιακών στοιχείων και τα τεκµήρια διαβίωσης: 
Τις περιπτώσεις που δεν έχουν εφαρµογή  και συνεπώς απαλλάσσονται από τα
τεκµήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και δαπανών διαβίωσης, ορισµένες
κατηγορίες φορολογούµενων µας τις καθορίζει το άρθρο 18, του ΚΦΕ-Ν. 2238/94:  
«Άρθρο 18. Μη εφαρµογή αντικειµενικών δαπανών και υπηρεσιών», όπως  ισχύει
σήµερα:  
Έτσι η ετήσια αντικειµενική δαπάνη και η δαπάνη απόκτησης περιουσιακών
στοιχείων δεν εφαρµόζονται: 
α) Προκειµένου για αντικειµενική δαπάνη η οποία προκύπτει βάσει επιβατικού
αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης αναπήρου, το οποίο απαλλάσσεται από τα τέλη
κυκλοφορίας. 
β) Προκειµένου για αλλοδαπό προσωπικό που δεν διαµένει µόνιµα στην Ελλάδα ή
ηµεδαπό προσωπικό που διαµένει µόνιµα στο εξωτερικό και απασχολείται αποκλειστικά
σε επιχειρήσεις που υπάγονται στις διατάξεις του α.ν. 89/1967 (ΦΕΚ 132 Α΄), του α.ν. 
378/1968 (ΦΕΚ 82Α΄) και του άρθρου 25 του ν. 27/1975 (ΦΕΚ 77 Α΄), για το ποσό της
ετήσιας αντικειµενικής δαπάνης, η οποία προκύπτει βάσει του επιβατικού αυτοκινήτου
ιδιωτικής χρήσης ή της κατοικίας. 
γ) Προκειµένου για επιχειρήσεις µεταπώλησης αυτοκινήτων.  
δ) Προκειµένου για αντικειµενική δαπάνη που προκύπτει µε βάση σκάφη αναψυχής
ιδιωτικής χρήσης, κυριότητας ή κατοχής µονίµων κατοίκων εξωτερικού. 
ε) Προκειµένου για αγορά πάγιου εξοπλισµού επαγγελµατικής χρήσης από πρόσωπα
που ασκούν εµπορική ή γεωργική επιχείρηση ή ελευθέριο επάγγελµα. 7
στ) Προκειµένου για αγορά επιβατικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, ειδικά
διασκευασµένων για πρόσωπα που παρουσιάζουν κινητικές αναπηρίες που
υπερβαίνουν σε ποσοστό το εξήντα επτά τοις εκατό (67%). 
Ως επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης ειδικά διασκευασµένα για κινητικά
αναπήρους θεωρούνται εκείνα που διασκευάστηκαν ύστερα από άδεια της αρµόδιας
αρχής για να οδηγούνται από πρόσωπα που παρουσιάζουν κινητική αναπηρία µε
ποσοστό πάνω από εξήντα επτά τοις εκατό (67%) ή για να µεταφέρουν αυτά τα
πρόσωπα µαζί µε τα αντικείµενα που είναι απαραίτητα για τη µετακίνησή τους. 
ζ) Οι ετήσιες αντικειµενικές δαπάνες που υπολογίζονται σύµφωνα µε το άρθρο 16 
προκειµένου για συνταξιούχους οι οποίοι έχουν υπερβεί το 65ο έτος της ηλικίας τους
εφαρµόζονται µειωµένες κατά ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%) των όσων
προκύπτουν σύµφωνα µε τις προηγούµενες διατάξεις. 
η) Προκειµένου για φυσικό πρόσωπο που έχει την κατοικία ή τη συνήθη διαµονή του
στην αλλοδαπή, εφόσον δεν αποκτά εισόδηµα στην Ελλάδα.
Οι κρίσιµοι κωδικοί του Πίνακα 5 και η «θεραπεία» µε εισοδήµατα προηγούµενων
χρόνων.
Με όλα τα παραπάνω   ξεκαθαρίσαµε πολλά από την ασάφεια και σύγχυση που
επικρατεί στο θέµα των τεκµηρίων,  και µε πρακτικό παράδειγµα είδαµε πως
λειτουργούν τα τεκµήρια απέναντι στο σύνολο των οικογενειακών εισοδηµάτων. Έχουµε
επιµείνει κατ’  επανάληψη  σ’ αυτή την πρακτική απλούστευσης. Και τούτο γιατί για να
απαντήσει κανείς υπεύθυνα στο ερώτηµα: «πιο ποσό κεφαλαίου προηγούµενων ετών, 
αναγνωρίζεται για κάλυψη τεκµαρτής δαπάνης»  πρέπει να λάβει υπόψη του µε
προσοχή τις διατάξεις του άρθρου 19 του Κ.Φ.Ε-Ν. 2238/’94, όπως ισχύουν σήµερα:  
Μιλάµε λοιπόν για τους κρίσιµους κωδικούς 787-788  του Πίνακα 6 και θα σταθούµε
στο ερώτηµα πως υπολογίζεται το κεφάλαιο από δηλώσεις προηγουµένων ετών όταν
µας χρειάζεται να καλύψουµε τεκµήρια. 
Σηµαντικές διευκρινήσεις: 
∆εν έχουµε περιορισµό (προς τα πίσω) στο αριθµό των ετών,  για να “µαζέψουµε” 
εισοδήµατα που είχαµε δηλώσει είτε αυτά είχαν φορολογηθεί είτε ήσαν
απαλλασσόµενα, είτε είχαν φορολογηθεί µε ειδικό τρόπο. 
Τα προηγούµενα χρόνια πρέπει να είναι συνεχόµενα (π.χ. 2003-2011,  όχι
επιλεκτικά). 
Ειδικά αν είχαµε ξεχάσει να γράψουµε σε δηλώσεις προηγούµενων ετών, 
εισοδήµατα που απαλλάσσονται από το φόρο,  π.χ.  τόκους,  µερίσµατα ή χρηµατικά
ποσά που δεν θεωρούνται εισόδηµα π.χ. πώληση περιουσιακού στοιχείου,  εισαγωγή
συναλλάγµατος που δικαιολογείται η προέλευσή του, δάνειο που αποδεικνύεται νόµιµα
κ.λπ., µπορούµε να υποβάλλουµε συµπληρωµατική δήλωση  µέχρι το τελευταίο µη
παραγεγραµµένο οικονοµικό έτος.  Έτσι τα ποσά αυτά θα ληφθούν υπόψη στον
σχηµατισµό του κεφαλαίου προηγούµενων ετών,  προκειµένου να χρησιµοποιηθεί για
την µείωση ή κάλυψη τεκµηρίων (σχ.  βλ.  Υπ.  Οικον. 1101725/Α 0012/19-11-2007, 
∆ιοικητικές λύσεις έτους 2007 Υπ. Οικονοµικών, σελ 228, 243). 
Προσοχή:  Αν στην πιο πάνω περίπτωση ο έφορος αρνηθεί να παραλάβει την
συµπληρωµατική δήλωση ή προβάλλει  “την απειλή” προστίµου του άρθρου 4 του Ν. 8
2523/1997 (κώδικας φορολογικών κυρώσεων),  µην κάνετε πίσω.  Επικαλεστείτε ότι η
λύση αυτή είναι πάγια θέση της ∆ιοίκησης και ορίζεται σαφώς στην εγκ.  Πολ. 
1317/2.12.1997, που αφορά την ερµηνεία του πιο πάνω νόµου.
Πίσω ολοταχώς για τα περισσεύµατα και καταγραφή τους σε πίνακα: 
Πάµε λοιπόν στα προηγούµενα χρόνια και: 
α. Παίρνουµε τα πραγµατικά εισοδήµατα που έχουν φορολογηθεί (µισθοί,  κέρδη
επιχείρησης, ενοίκια, κ.λπ.). 
β. Παίρνουµε τα τυχόν άλλα έσοδα που τα είχαµε δηλώσει στον Πίνακα 6, κωδικοί 659-
660, 431-432 (τόκοι, µερίσµατα,  κέρδη από πώληση µετοχών, αγροτικές επιδοτήσεις, 
κέρδη από συµµετοχή σε Ο.Ε., Ε.Ε., Ε.Π.Ε., κοινοπραξίες, κ.λπ.). 
γ. Ακόµα παίρνουµε τα χρηµατικά ποσά που ορίζει το άρθρο 19 του ΚΦΕ – Ν. 2238/94, 
δηλαδή αυτά που είχαµε δηλώσει στους κωδικούς 781-782 του Πίνακα 6: 
• που προέρχονται από πώληση περιουσιακών στοιχείων (προσοχή µειώνεται η
δαπάνη απόκτησής τους που έγινε σε προηγούµενο έτος,  και µόνο αν αυτή είχε
υπολογισθεί στα εισοδήµατα του έτους εκείνου και ο φορολογούµενος επικαλείται
ανάλωση κεφαλαίου του έτους αυτού), 
• από εισαγωγή συναλλάγµατος,  εφόσον δικαιολογείται η απόκτησή τους στην
αλλοδαπή, 
• που προέρχονται από δάνεια, 
• που προέρχονται από δωρεές ή γονική παροχή
• οποιοδήποτε άλλο ποσό το οποίο αποδεδειγµένα έχει εισπραχθεί, 
δ. Από το σύνολο όλων των παραπάνω εσόδων στα (συνεχόµενα)  προηγούµενα
χρόνια, προσδιορίζουµε το κεφάλαιο, αφού αφαιρέσουµε τις αντίστοιχες δαπάνες των
τεκµηρίων αδιακρίτως και ανεξάρτητα αν ορισµένες απαλλάσσονται και δεν
δηµιουργούν τεκµήριο.